W ciągu dwóch bez mała ostatnich stuleci, gdy szkoły powszechne zaczęły być główną instytucją kształtującą małe dzieci i młodzież, powstało całe mnóstwo przeróżnych szkół wychowawczych. Wszystkie one mają swe pozytywne strony, ale również wykazują się pewnymi mankamentami. Pokrywają one niemalże całe spektrum poglądów politycznych, bowiem pedagogika jest przecież również w centrum zainteresowania świata polityki. Wiele z tych szkół nadal angażuje zabawki dla dzieci jako element rozwojowy i wychowawczy.
Zabawki dla dzieci – czy to jedynie mało ważny element wyłącznie świata dzieci?
Niemal w każdym europejskim kraju średniej wielkości jest po kilka muzeów narodowych lub etnograficznych, które zgrupowały w ramach stałej wystawy zabawki pieczołowicie zbierane od zanikających już pod względem różnorodności kulturowej, lokalnych społeczności. Nawet więcej, istnieją przecież osobne muzea zabawek – jako przykład wymieńmy chociażby Miejskie Muzeum Zabawek w Karpaczu tudzież Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach. Z całkowitą naturalnością przyjmujemy fakt, iż w Szwajcarskich kantonach Jura i Brno, niemalże w każdej niedużej miejscowości (a zwłaszcza w tych, które były miejscem narodzin danej marki zegarmistrzowskiej) znajdziemy nowoczesne muzeum poświęcone chronometrii. Natomiast muzea poświęcone sprawom tak frywolnym jak zabawki dla dzieci, nadal traktujemy z przymrużeniem oka.
Pozostawmy na chwilę na boku – wspomniane wyżej prądy pedagogiczne – i zauważmy, iż dziecięca zabawa występują w każdej chyba kulturze ludzkiej nacechowanej chęcią zapewnienia ciągłości społecznej i państwowej. Ludzie pod różnymi szerokościami geograficznymi i w różnych okresach historii dostrzegli jaki potencjał niosą zabawki dla dzieci, a beztroskie dzieciństwo wypełnione zabawą ma niepomierny wpływ na rozwój kształtujących się osobowości. Nie bez przyczyny, widać to choćby w przysłowiach i mądrościach ludowych.
Idąc tropem zapoczątkowanym przez obserwacje XIX wiecznych biologów (w tym K. Darwina), zauważył on, iż „młode ludzkie” osobniki, na podobieństwo młodych ssaków innych gatunków, uczą się i poznają najbliższy (a więc, najbezpieczniejszy) świat poprzez zabawę. Ssaki wyższego rzędu, a znakomitym przykładem są tu najbliżej spokrewnione z nami, szympansy, poznają świat poprzez prymitywne, dostępne w ich środowisku – zabawki. Łatwo więc udowodnić tezę, iż zabawki dla dzieci są elementem rozwojowym, wynikającym z naszej naturalnej potrzeby zabawy.
Zabawa i zabawki dla dzieci – ich funkcje rozwojowe
Zabawki dla dzieci oraz odpowiednia zabawa, stymulują i są zaczynem rozpoczynającym pewne procesy w psychice i rodzącej się osobowości małych ludzi. Bardzo często zabawki dla dzieci i sama zabawa tak pochłaniają nasze pociechy, iż zdajemy się nie dostrzegać ich niebagatelnego znaczenia. Wśród zadań jakie spełnia akt zabawy, angażujący zabawki dla dzieci, pedagodzy wyróżniają przede wszystkim:
- Funkcję społeczną – dzięki niej dziecko uczy się norm zachowania, przejętych w danej zbiorowości, wyrabia także mechanizmy współpracy, zdrowej rywalizacji i uzewnętrzniania uczuć wobec innych jednostek w formie mieszczącej się wewnątrz owych norm.
- Funkcję poznawczą – zabawki dla dzieci stają się swoistymi „pomocami naukowymi” w procesie poznawczym, następuje tu stymulacja zmysłów dziecka, odkrywa ono fizyczność własnego ciała i przestrzeni wokół siebie.
- Funkcję fizyczną – zabawa wspomaga tu rozwój układu mięśniowo-szkieletowego małego dziecka oraz wyrabia potrzebną w codziennym życiu sprawność manualną, zwaną przez fachowców zdolnościami psychomotorycznymi.
- Funkcję twórczą – słynny psycholog A. Maslow dowiódł, iż zabawa jest właściwie pierwszym, świadomym aktem twórczym w życiu człowieka. Jeśli zabawki dla dzieci będą konstruktywnym komponentem zabawy, możemy mniemać, iż wyobraźnia będzie pobudzana na tyle, by wyrobić w dziecku nawyk twórczego myślenia.
- Funkcję emocjonalną – przez częstą zabawę z własnym dzieckiem, jesteśmy w stanie zadzierzgnąć jeszcze silniej łączące nas więzy rodzinne. Wspólnie spędzony czas, nawet na wspólnej beztroskiej zabawie, procentuje na przyszłość łatwiejszym nawiązaniem kontaktów między rodzicem a dzieckiem, chociażby w trudnym okresie dojrzewania nastolatka.
I na koniec parę słów jeszcze; w każdym wieku dobierajmy zabawki dla dzieci bardzo rozważnie, bowiem niektóre z nich nie będą tylko pamiątką przywołującą miłe wspomnienia. Spora część z nich, jak najprostsze nawet gry planszowe lub klocki wrócą któregoś niespodziewanego dżdżystego dnia lub zimową wieczorową porą, jako wywołujący uśmiech element spajający rodzinę.