Home DuchowośćEgzystencjalizm
Egzystencjalizm

Egzystencjalizm

Prawdopodobieństwo, że się urodziłeś wynosi jeden na czterysta bilionów.

Egzystencjalizm to nurt filozoficzny, literacki i kulturowy odnoszący się do życia, a dokładniej istnienia człowieka w świecie, wyboru jego ról życiowych i miejsca, w którym się znajduje.

Założenia egzystencjalizmu

Egzystencjalizm zakłada, że rzeczywistość dzieli się na zakres duchowy i materialny, przez co ludzie jako jednostki nie są uzależnieni od żadnej z ról ani grupy społecznej, dzięki czemu są całkowicie wolni, tworzący sami własne wartości i decydujący o sensie swojego istnienia. Jednostka sama ponosi odpowiedzialność za swoje wybory i buduje moralność, co powoduje często poczucie osamotnienia i zagrożenia, strachu przed śmiercią i beznadziejności istnienia.

Egzystencjalizm człowieka

Człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma wpływ na swoją wolność, popierając ją wyborami. Wolność to główny atrybut człowieczeństwa. Dodatkowo posiada świadomość istnienia i jest w trakcie życia świadkiem dla rzeczywistości, która na przestrzeni czasu i wydarzeń jest bytem, który nie posiada świadomości, tak jak człowiek.

Skąd się bierze

Egzystencję człowieka kształtują inni ludzie, przez co jednostka traci część swojej autentyczności. Ucząc się mówić i pisać oraz przystosowując się do narzuconych ról społecznych zapomina o swojej wyjątkowości. Dopiero jakieś niezwykłe wydarzenie lub przeżycie emocjonalne przypomina mu o własnym istnieniu i zdaje sobie sprawę z obcości innych bytów.

Otoczenie egzystencjalisty to nicość, która przybliża go do śmierci. W tym nurcie filozoficznym pod tym terminem kryje się zagubienie człowieka indywidualisty, który nie może szukać pocieszenia w żadnych siłach wyższych, a nawet w samym sobie. Wolność nie jest dla jednostki najwyższym sensem, a wyłącznie trudnym i w dodatku jedynym wyborem – oprócz bycia w nieświadomości – na jaki może liczyć.

Egzystencjalizm w filozofii

Egzystencjalizm jako nurt filozoficzny jest silnie związany z literaturą. Można śmiało powiedzieć, że w wielu przypadkach zatarł granicę dzielącą twórczość literacką a przemyślenia filozoficzne. Søren Kierkegaard uważany za prekursora egzystencjalizmu celowo zniósł podział między wypowiedzią literacką a filozoficzną, aby zwrócić uwagę na wyjątkowość i niepowtarzalność ludzkiego istnienia.

Egzystencjalizm a literatura

S. Kierkegaard nie był w tym odosobniony, za nim podążyli A. Camus, J. P. Sartre czy F. Nietzsche, którzy tworzyli nie tylko prozę, ale również prowadzili krytykę literacką, eseistykę czy dzienniki. Doskonale ujął to Ryszard Przybylski:

Wielka literatura z natury swej w każdej epoce jest szczególną, jeśli nie najwłaściwszą odmianą tej filozofii. Wszyscy wielcy filozofowie egzystencjalni, od Kierkegaarda do Sartre’a, uprawiali z lepszym lub gorszym rezultatem literaturę. Wszyscy wielcy pisarze, z lepszym lub gorszym skutkiem uprawiają filozofię egzystencjalną.

Nasuwa się teraz pytanie, w jaki sposób powinna być więc odczytywana taka literatura? Jak napisał J.P. Sartre, interpretacja egzystencjalna przedstawia się jako rzeczowa krytyka tekstu zmierzająca do wyświetlenia ukrytego w nim rozumienia bytu ludzkiego, czyli najważniejszą sprawą dla odbiorcy powinno być poszukiwanie sensu wypowiedzi w odniesieniu do indywidualności autora. Takiej interpretacji nie da się znormatywizować.

Źródła:

Soren Kierkegaard, Bojaźń i drżenie, tłum. J. Iwaszkiewicz, Poznań 1995.

Ryszard Przybylski, Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicza 1916 -1938. Warszawa 1970.

Michał Januszkiewicz, Tropami egzystencjalizmu w literaturze polskiej XX wieku, Poznań 1998.

Tadeusz Kobierzycki, Wyzwania samotności. Albo – albo. Inspiracje Jungowskie” 1992, nr 2.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.