Terapia rodzin, jako niejednorodny nurt terapeutyczny, posiada trzy tradycyjne kierunki. Zalicza się do nich:
- psychoanalizę;
- podejście bazujące na doświadczaniu;
- oraz podejście behawioralno-poznawcze.
Każdy z kierunków posiada swoją specyfikę, a my w dzisiejszym artykule skupimy się na ostatnim z podejść.
Cel terapii
Podstawowym celem terapii jest zmodyfikowanie zachowań partnerów. Chodzi głównie o zmianę błędnych przekonań i zwiększenie tych pozytywnych wzmocnień. Na tę pozytywną wymianę kładziony jest spory nacisk. Głównie chodzi o to, aby małżonkowie wyrażali względem siebie zachowania nagradzające, albo nauczyli się nowych, które właściwie będą na nich wpływać. Eliminacja tych negatywnych zachowań nie jest głównym celem terapii, choć sami partnerzy bardzo często tego wymagają.
Podczas terapii małżonkowie uczą się konkretnych umiejętności związanych z komunikacją i wzajemnym porozumiewaniem się. Ponadto poruszają kwestie związane z rozwiązywaniem problemów oraz zawieraniem umów dotyczących zmiany postępowania. Celem treningu komunikacyjnego jest:
- rozwój umiejętności słuchania oraz wczuwania się we współmałżonka;
- potwierdzanie;
- poruszanie kwestii związanych z uczuciami;
- konstruktywne wyrażanie niezadowolenia i złości;
- ekspresja – ta pozytywna.
Partnerzy uczą się precyzyjnego formułowania problemów, a także wspólnego dobierania metod ich rozwiązania. Bardzo ważny jest aspekt związany z wzajemnym sposobem postrzegania siebie, gdyż jeśli on nie zostanie osiągnięty, modyfikacja zachowań będzie tylko chwilowa. Rozpatrywanie błędnego systemu przekonań jest bardzo ważne w terapii behawioralno-poznawczej.
Cel terapii jest precyzowany, przez prowadzącego psychoterapeutę, na samym jej początku. Cały proces uzależniony jest od problemów jakie zgłaszają małżonkowie. Po właściwej diagnozie cele określa się wraz z widocznymi zmianami w zachowaniu oraz umiejętnościach partnerów. Cele terapii zapisywane są w umowie między prowadzącym terapię a jego podopiecznymi.
Jakie mogą być cele terapii?
Bardzo różne. W zasadzie ile par, tyle różnych problemów, z którymi trzeba sobie poradzić. Przykładowym celem terapii może być:
- nauka nowych sposobów dyskusji, aby ograniczyć wzajemne odrzucenie i przesadny krytycyzm;
- zminimalizowanie negatywnych nastawień wobec siebie;
- poszukiwanie rozwiązań problemów, które satysfakcjonować będą każdą ze stron;
- przywrócenie odczuć, które na początku małżeństwa były niezwykle często doświadczane – takich jak uznanie, szacunek, zrozumienie czy troska.
Techniki terapeutyczne wykorzystywane w terapii behawioralno-poznawczej
Początek terapii polega na rozmowie terapeuty z klientami. Podczas takiego dialogu, prowadzący terapię ma możliwość zebrania wstępnych informacji o współmałżonkach oraz o zachowaniach pary, które uznać można za dysfunkcyjne. Pierwsza rozmowa, traktowana jest jako pierwsza sesja, a prowadzący dąży do tego, aby już to pierwsze spotkanie przyniosło jakiekolwiek zyski. Techniki jakie stosowane są na tym etapie to:
- wpływanie;
- przekonywanie.
W terapii behawioralno-poznawczej większość technik stosowanych jest w celu wzmocnienia więzi między współmałżonkami. Dąży się do tego, aby na przykład partnerka uświadomiła partnera, co chciałaby w zamian za jakieś niepożądane zachowanie – czyli zamiast „nie krzycz na mnie jak masz gorszy dzień w pracy”, „wróć do domu, uśmiechnij się do mnie i zabierz na spacer”.
Nauka umiejętności
Omawiana forma terapii stawia na naukę konkretnych umiejętności poprzez prowadzenie serii ćwiczeń umiejętności komunikacyjnych. Dąży się do poprawy przekazywania jasnych i krótkich komunikatów, właściwego wyrażania swoich myśli i pragnień, przekazywania partnerowi pozytywnych uczuć, nawet w chwilach złości i smutku, a także wyrażania zrozumienia wobec współpartnera.
Prowadzący terapię dąży do nauczenia parterów:
- okazywania zrozumienia i empatii;
- konstruktywnego wyrażania krytyki i niezadowolenia;
- unikania przerywania;
- oceniania;
- zasypywania lawinami pytań;
- stosowania porównań, parafraz, uogólnień.
Prowadzone dotychczas badania wykazują skuteczny wpływ terapii behawioralno-poznawczej na jej uczestników. Efekty jej łatwo zmierzyć, gdyż opierają się na zachowaniach. Ponadto ta forma terapii jest krótkoterminowa, przez co staje się ekonomiczna, ma prostą formę proceduralną i może być szeroko dostępna i przez wielu stosowana.
Źródło:
- N. B. Epstein, D. H. Baucom, Cases studies in couple and family therapy. Systemic and cognitive perspective, New York 1998.
- L. Grzesiuk, Psychoterapia. Praktyka, Warszawa 2006.