Kim był ojciec najważniejszego odłamu psychologii: psychoanalizy? Ten wybitny, austriacki psychoterapeuta całkowicie zmienił koncepcję funkcjonowania ludzkiego umysłu, co spowodowało zmianę w myśleniu filozofów, naukowców i artystów na ogromną skalę. Tym samym wiek XX okazał się przełomem w psychoterapii. Choć jego pozycji nie można znaleźć w żadnym z współczesnych rankingów książek o psychologii, jego teorie nadaj inspirują tysiące badaczy na całym świecie.
Model psychiki ludzkiej Freuda
Zdaniem Zygmunta Freuda to nieświadomość jest nieodłącznym elementem potrzebnym do zdefiniowania ludzkiej psychiki. Wprowadzenie tego terminu zburzyło przyjętą dotąd kartezjańską postawę człowieka jako istoty całkowicie świadomej, zdolnej do najwyższego poznania, gdzie jaźń była jednym pewnym punktem bycia.
Zygmunt Freud jest autorem Wstępu do psychoanalizy, wpisanego na stałe w bestsellery książkowe naszych czasów, choć jej premiera miała miejsce w ubiegłym wieku.
Góra lodowa
Freud wskazał na istnienie sfery nieświadomości, którą porównał, dla zobrazowania metaforą
góry lodowej, której niewielka część wystająca ponad powierzchnię wody reprezentuje sferę świadomości, podczas gdy znacznie większa masa poniżej poziomu wody przedstawia sferę nieświadomości (…) – wielki podziemny świat niewidocznych sił, które wywierają potężny wpływ na świadome myśli i uczynki ludzi*.
Przedstawiając takie stanowisko, Freud ukazał coś, co do tej pory było nie do pomyślenia: sferę utajonych motywacji, mających swoje uzasadnienie w takiej, a nie innej konstrukcji psychologicznej człowieka.
Konsekswencją metafory góry lodowej u Freuda było stworzenie aparatu psychicznego, składającego się z trzech struktór psychologicznych: Nieświadomości, Przedświadomości, Świadomości znanych również jako id, ego i superego*.
Id
Nieświadomość, czyli id to sfera chaosu i popędów, które drzemią głęboko w psychice ludzkiej. To głównie te uczucia, popędy, które nigdy w pełni nie będą poznane, a objawiają się w snach, skojarzeniach, przypadkowych czynnościach. Freud określa to jako popędowy, nieosobowy biegun osobowości, podporządkowany wyłącznie poszukiwaniu przyjemności.
Ego
To strefa zachowań kontrolowanych, wchodząca w skład naszej świadomości. Ego bierze udział w pośredniczeniu pomiędzy Id a Superego, czyli, najprościej mówiąc równoważy serce i rozum. Ego decyduje o tym, co powinno znaleźć się w rzeczywistości, a co jest tylko w naszej wyobraźni. Freud uważa, że przez całe życie hamujemy swoje popędy wynikające ze sfery Id, co staje się źródłem cierpień, a szukając ujścia tych emocji ludzie tworzą kulturę lub religię, zaspokajające te uczucia.
Superego
Wpływy, które wywarli na nas nasi rodzice, nauczyciele i opiekunowie poruszają nasze Ja, budząc moralność i zmuszając do samoobserwacji naszych zachowań. Superego całkowicie wypiera niepożądane i nieakceptowalne z punktu widzenia przyjętych norm czy sumienia treści płynące z naszej nieświadomości.
* Hall C.S., Gardner L., Teorie osobowości, tł. J. Kowalczewska, J. Radzicki, Warszawa 1990, s. 38.
* K. Pajor, Psychoanaliza Freuda po 100 latach, Warszawa 2009.